ຊົນເຜົ່າ ແລະ ຊົນກຸ່ມນ້ອຍ

ປະເທດລາວເປັນປະເທດໜຶ່ງໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ທີ່ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍທີ່ສຸດທາງດ້ານຊົນເຜົ່າ. ປະຊາຊົນລາວປະກອບໄປດ້ວຍ 4 ຕະກຸນຊົນເຜົ່າຕາມໝວດພາສາຄື: ລາວ-ໄຕ (62.4 ເປີເຊັນ), ມອນ-ຂະແມ (23.7 ເປີເຊັນ), ມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ (9.7 ເປີເຊັນ), ແລະ ຈີນ-ທິເບດ (2.9 ເປີເຊັນ)¹, ເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍ 50 ຊົນເຜົ່າຢ່າງເປັນທາງການ² ໃນ 50 ຊົນເຜົ່າດັ່ງກ່າວອາດແຈກແຊກອອກເປັນ 200 ກວ່າເຜົ່າ.³

ແຜນພາບ: Open Development Laos. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: www.decide.la (ລາວ-ໄຕ, ມອນ-ຂະແມ, ມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ, ແລະ ຈີນ-ທິເບດ)

ປະຊາຊົນລາວທັງ 50 ຊົນເຜົ່າມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານພູມສັນຖານ ແລະ ໄດ້ມີການຈັດປະເພດເປັນ 3 ຊົນຊາດຕາມລັກສະນະພູມສັນຖານທີ່ຢູ່ອາໄສຄື: ລາວລຸ່ມ, ລາວເທິງ ແລະ ລາວສູງ. ການຈັດປະເພດຊົນຊາດດັ່ງກ່າວຍັງສະແດງເຖິງລະບົບການຜະລິດກະສິກຳ, ຄືລາວລຸ່ມດຳລົງຊີບດ້ວຍການເຮັດນາ, ສ່ວນລາວເທິງ ແລະ ລາວສູງແມ່ນເຮັດໄຮ່ເລື່ອນລອຍ⁴

ໃນກອງປະຊຸມຊົນເຜົ່າປີ 1981, ລັດຖະບານລາວ ໄດ້ຍົກເລີກການນຳໃຊ້ການຈັດປະເພດຊົນຊາດດັ່ງກ່າວຢ່າງເປັນທາງການ, ແລະ ໄດ້ຫັນມານຳໃຊ້ລະບົບການຈັດແບ່ງຕະກຸນຊົນເຜົ່າຕາມ 4 ໝວດພາສາປາກເວົ້າ ດັ່ງທີ່ກ່າວມາໃນເບື້ອງຕົ້ນ (ລາວ-ໄຕ, ມອນ-ຂະແມ, ມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ ແລະ ຈີນ-ທິເບດ)⁵ ທັງນີ້ກໍຍ້ອນວ່າຫຼາຍເຜົ່າໄດ້ມີການປ່ຽນແປງທາງດ້ານແບບແຜນການຜະລິດ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ເຮັດໃຫ້ການຈັດແບ່ງຊົນຊາດດັ່ງກ່າວບໍ່ຖືກຕ້ອງເໝາະສົມ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຄຳວ່າ ລາວລຸ່ມ, ລາວເທິງ, ແລະ ລາວສູງ ກໍຍັງມີການນຳໃຊ້ທົ່ວໄປໃນການສົນທະນາຈົນເຖິງປະຈຸບັນ.

ກຸ່ມຊົນເຜົ່າຕະກຸນລາວ-ໄຕ ປະກອບດ້ວຍ 8 ຊົນເຜົ່າ ເຊິ່ງສ່ວນໃຫຍ່ອາໄສຢູ່ເຂດທົ່ງພຽງ. ກຸ່ມຊົນເຜົ່າຕະກຸນມອນ-ຂະແມ ລວມມີ 33​ ຊົນເຜົ່າ. ກຸ່ມຊົນເຜົ່າຕະກຸນມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ ປະກອບດ້ວຍ 2 ຊົນເຜົ່າ ແລະ ຕະກຸນຈີນ-ທິເບດ ປະກອບດ້ວຍ 7 ຊົນເຜົ່າ. ກຸ່ມຊົນເຜົ່າມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ ແລະ ຈີນ-ທິເບດພື້ນຖານແມ່ນອາໄສຢູ່ເຂດພູສູງ. ສາດສະໜາພຸດແມ່ນສາດສະໜາທີ່ແຜ່ຫຼາຍທີ່ສຸດ ໂດຍສະເພາະໃນກຸ່ມລາວ-ໄຕ, ສ່ວນກຸ່ມຊົນເຜົ່າຕະກຸນອື່ນຈຳນວນໜຶ່ງນອກຈາກກຸ່ມລາວ-ໄຕຍັງມີການເຊື່ອຖີຜີ.⁶

ແຜນວາດ: ກຸ່ມຊົນເຜົ່າໃນລາວ 2018. ແຕ້ມໂດຍ: Open Development Laos. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: ດວງຕາວັນ ກອງຜາລີ. 2018. “ລາຍຊື່ຊົນເຜົ່າໃນລາວ.” ລິຂະສິດ: MIT

ໃນບັນດາຊົນເຜົ່າຕ່າງໆ, ຊົນເຜົ່າລາວ (ໃນຕະກຸນລາວ-ໄຕ) ມີຈຳນວນປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸດ ຄິດເປັນ 53% ຂອງພົນລະເມືອງລາວທັງໝົດ. ຊົນເຜົ່າກຶມມຸ (ຕະກຸນມອນ-ຂະແມ) ກວມ 11% ແລະ ຊົນເຜົ່າມົ້ງ (ຕະກຸນມົ້ງ-ອິວມ້ຽນ) ກວມປະມານ 9%.

ແຜນວາດ: ອັດຕາສ່ວນຊົນເຜົ່າໃນລາວ. ແຕ້ມໂດຍ: Open Development Laos. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: ສູນສະຖິຕິແຫ່ງຊາດ. 2016. “ຜົນການສຳຫຼວດປະຊາກອນ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ 2015.” ແລະ ສູນສະຖິຕິແຫ່ງຊາດ. 2006. “ການສຳຫຼວດປະຊາກອນຂອງ ສປປ ລາວ 2005.” (ໝາຍເຫດ: ການນຳໃຊ້ສີໃນແຜນວາດນີ້ ແມ່ນເພື່ອຈຸດປະສົງສະແດງຂໍ້ມູນເທົ່ານັ້ນ, ບໍ່ແມ່ນເພື່ອການຈຳແນກແບ່ງແຍກຊົນເຜົ່າ ຫຼື ສໍ່ສະແດງທາງການເມືອງໃດໆ.)

ລັດຖະບານລາວບໍ່ສົ່ງເສີມການນຳໃຊ້ຄຳວ່າ ‘ຊົນກຸ່ມນ້ອຍ’. ໃນຂະນະທີ່ຄຳວ່າ ‘ຊົນເຜົ່າທີມີປະຊາກອນໜ້ອຍ’ ອາດມີການນຳໃຊ້ເປັນບາງຄັ້ງ, ລັດຖະບານຖືວ່າພົນລະເມືອງລາວທຸກຄົນມີຄວາມເທົ່າທຽມ ໂດຍບໍ່ມີການຈຳແນກເຜົ່ານ້ອຍເຜົ່າໃຫຍ່, ເຊິ່ງວ່າ ຊົນເຜົ່າລາວ ກໍຖືເປັນຊົນເຜົ່າໜຶ່ງໃນປະເທດລາວ.⁷ ລັດຖະບານນຳໃຊ້ລະບົບດັ່ງກ່າວເພື່ອແນໃສ່ເຕົ້າໂຮມຄວາມສາມັກຄີຂອງປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າ ໂດຍບໍ່ມີການຈຳແນກຄວາມແຕກຕ່າງຂອງແຕ່ລະຊົນເຜົ່າ. ເພື່ອຄວາມກະຈ່າງແຈ້ງ, ຄຳວ່າ “ຊົນເຜົ່າ” ຕໍ່ໄປນີ້ຈະນຳໃຊ້ເພື່ອອ້າງອີງເຖິງປະຊາຊົນເຜົ່າຕ່າງໆທີ່ບໍ່ແມ່ນຊົນເຜົ່າລາວ.

ໂຄງສ້າງທາງກົດໝາຍ ແລະ ສະຖາບັນກ່ຽວກັບຊົນເຜົ່າ

ປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າທັງໝົດແມ່ນນຳໃຊ້ໂຄງສ້າງທາງກົດໝາຍ ແລະ ສະຖາບັນອັນດຽວກັນ. ລັດຖະທຳມະນູນແຫ່ງ ສປປ ລາວ ສະບັບປີ 1991 ແລະ ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບປີ 2015 ປະຈຸບັນກ່າວວ່າ “ລັດປະຕິບັດນະໂຍບາຍເພື່ອສົ່ງເສີມຄວາມສາມັກຄີ ແລະ ຄວາມສະເໝີພາບລະຫວ່າງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ”, ແລະ ຫ້າມທຸກໆກະທຳການເພື່ອແບ່ງແຍກ ຫຼື ຈຳແນກຊົນເຜົ່າ.^{8 9} ນະໂນບາຍຊົນເຜົ່າ ປີ 1992 ຫຼື ມະຕິຂອງການຈັດຕັ້ງສູນກາງພັກກ່ຽວກັບວຽກງານຊົນເຜົ່າຍຸກໃໝ່, ແມ່ນແນໃສ່ເພີ່ມທະວີການປັບປຸງການເຂົ້າເຖິງການບໍລິການ ແລະ ກາານລຶບລ້າງການຈຳແນກຊົນເຜົ່າເທື່ອລະກ້າວ. ນະໂຍບາຍດັ່ງກ່າວຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການສຶກສາອົບຮົມໃນຊົນເຜົ່າຕ່າງໆ ເພື່ອລົບລ້າງປະເພນີການປະຕິບັດທີ່ຫຼ້າຫຼັງ, ໃນຂະນະດຽວກັນກໍມີການກຳນົດພາລະກິດການສົ່ງເສີມຄວາມສາມັກຄີ ແລະ ສະເໝີພາບ ເພື່ອສົ່ງເສີມການເຊື່ອມຊຶມທາງດ້ານວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າ.¹⁰

ແນວທາງການປຶກສາຫາລືສຳລັບຊົນເຜົ່າ (2012) ສົ່ງເສີມໃຫ້ຊົນເຜົ່າມີສ່ວນຮ່ວມໃນທຸກໆໂຄງການ ແລະ ກິດຈະກຳການພັດທະນາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ, ທັງໃນແງ່ຂອງຜົນປະໂຫຍດທີ່ເຂົາເຈົ້າຈະໄດ້ຮັບ ລວມເຖິງຜົນກະທົບໃນທາງບວກ ແລະ ລົບຕໍ່ຊີວິດການເປັນຢູ່ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມການດຳລົງຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າ. ແນວທາງດັ່ງກ່າວຍັງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການເປີດໂອກາດສຳລັບຊົນເຜົ່າໃນການຫາລືບັນຫາຂອງເຂົາເຈົ້າ.¹¹ ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການປຶກສາຫາລືຕົວຈິງກັບຊົນເຜົ່າ (ແລະ ປະຊາຊົນທົ່ວໄປ) ກ່ອນດຳເນີນໂຄງການພັດທະນາຍັງຄົງເປັນປະເດັນບັນຫາທີ່ຖົກຖຽງໃນອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມສົງເຄາະຕ່າງໆໃນລາວ.

ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍທີ່ດິນ (2003) ກຳນົດວ່າທີ່ດິນໃນ ສປປ ລາວແມ່ນກຳມະສິດຂອງປະຊາຊົນລາວທຸກຄົນ, ແລະ ລັດມີໜ້າທີ່ຄຸ້ມຄອງກຳມະສິດທີ່ດິນໃນໄລຍະຍາວ ເພື່ອຮັບປະກັນສິດໃນການປົກປ້ອງ, ການຖືຄອງ, ການນຳໃຊ້, ການໂອນ, ແລະ ການສືບທອດມູນມໍລະດົກ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ໃນຂະນະທີ່ກົດໝາຍດັ່ງກ່າວຮັບຮູ້ສິດໃນການຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຊົ່ວຄາວ ແລະ ຖາວອນຂອງບຸກຄົນ, ແຕ່ກໍ່ບໍ່ມີການກຳນົດ ຫຼື ຮັບຮູ້ສິດໃນການຄຸ້ມຄອງທີ່ດິນຂອງຊຸມຊົນ. ພາຍໃຕ້ສິດການຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຂອງຊຸມຊົນ, ຊຸມຊົນຄວນເປັນຜູ້ຄຸ້ມຄອງຊັບພະຍາກອນສ່ວນລວມ, ເຊັ່ນ ພື້ນທີ່ພູ, ທົ່ງຫຍ້າ, ແລະ ປ່າຊົມໃຊ້ຂອງຊຸມຊົນ. ນອກນີ້ ບາງຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າກໍມີການຖືພື້ນທີ່ປ່າເປັນພື້ນທີ່ສັກສິດ ຫຼື ປ່າທາງຈິດວິນຍານ ເຊິ່ງມີຄວາມໝາຍຄວາມສຳຄັນທາງດ້ານປະເພນີ ແລະ ຈິດວິຍານ. ສະມາຊິກຊຸມຊົນຄວນມີສິດທີ່ຈະນຳໃຊ້ທີ່ດິນຊຸມຊົນ ແລະ ອຳນາດການປົກຄອງບ້ານຄວນມອບສິດຊົມໃຊ້ໃຫ້ແກ່ຊຸມຊົນອ້ອມຂ້າງ. ເຖິງແມ່ນວ່າການຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຊຸມຊົນຈະມີຄວາມສຳຄັນໃນດ້ານຂອບເຂດວັດທະນະທຳ, ການເມືອງ, ສັງຄົມ ແລະ ເສດຖະກິດຂອງຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າ, ລັດຖະບານຍັງບໍ່ທັນມີຂະບວນການທີ່ຈະແຈ້ງໃນການຂຶ້ນທະບຽນທີ່ດິນຂອງຊຸມຊົນ.¹²

ໃນຊຸມປີຜ່ານມາ, ການລິເລີ່ມຂອງລັດຖະບານໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນທ່າແຮງທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນສຳລັບການຮັບຮູ້ສິດຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຊຸມຊົນ. ໄດ້ມີການທົດລອງການອອກໃບຕາດິນຊຸມຊົນໃນບ້ານເປົ້າໝາຍຈຳນວນໜຶ່ງ, ແລະ ກະຊວງຊັບພະຍາກອນແຫ່ງຊາດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມໄດ້ມີການດຳເນີນໂຄງການຄຸ້ມຄອງທີ່ດິນທຳການຜະລິດຂອງຊຸມຊົນ, ແຕ່ວ່າຈົນເຖິງປະຈຸບັນແມ່ນຍັງບໍ່ທັນເກີດດອກອອກຜົນ.¹³ ກົດໝາຍທີ່ດິນກໍກຳລັງຢູ່ໃນຂັ້ນຕອນການດັດແກ້, ແລະ ການຮັບຮູ້ສິດຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຊຸມຊົນ ແລະ ຕາມປະເພນີ ແມ່ນບັນຫາຕົ້ນຕໍທີ່ອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມສົງເຄາະພະຍາຍາມຊຸກຍູ້ໃຫ້ລວມເຂົ້າໃນກົດໝາຍສະບັບດັດແກ້ດັ່ງກ່າວ.¹⁴

ໃນໄລຍະຜ່ານມາ ນະໂຍບາຍຂອງລັດຖະບານແມ່ນແນໃສ່ສົ່ງເສີມຄວາມສາມັກຄີ, ເຊິ່ງໃນຫຼາຍກໍລະນີໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບໂດຍກົງຕໍ່ຊົນເຜົ່າ. ຕົວຢ່າງ, ແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດສັງຄົມແຫ່ງຊາດຄັ້ງທີ 7 (NSEDP) 2011–2015 ໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ອຳນາດການປົກຄອງລວມບ້ານນ້ອຍເຂົ້າກັນ ເພື່ອຮັບປະກັນການປັບປຸງການຄຸ້ມຄອງ ແລະ ການບໍລິການ. ຍຸດທະສາດເພື່ອບັນລຸແຜນດັ່່ງກ່າວໄດ້ເຮັດໃຫ້ບາງຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າຕ້ອງຍ້າຍທີ່ຕັ້ງຢູ່ອາໄສ ເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງໜີຈາກແຫຼ່ງພູມລຳເນົາເດີມ. ບາງຊົນເຜົ່າໄດ້ປະສົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການປັບຕົວ. ບາງກຸ່ມທີ່ຍ້າຍລົງມາຈາກເຂດພູສູງ ຕ້ອງຜະເຊີນກັບພະຍາດໄຂ້ປ່າ ແລະ ໄຂ້ເລືອດອອກໃນອັດຕາທີ່ສູງ ເນື່ອງຈາກທີ່ຢູ່ອາໄສໃໝ່ໃນເຂດທົ່ງພຽງມີຍຸງຫຼາຍ.¹⁵

ເດືອນສິງຫາປີ 2018, ລັດຖະບານໄດ້ພະຍາຍາມປັບປຸງນະໂຍບາຍກ່ຽວກັບການຍ້າຍພູມລຳເນົາຂອງຊົນເຜົ່າ ດ້ວຍການອອກກົດໝາຍວ່າດ້ວຍການຈັດສັນພູມລຳເນົາ ແລະ ອາຊີບ ເພື່ອລົບລ້າງຜົນກະທົບຕໍ່ຊົນເຜົ່າ. ກົດໝາຍດັ່ງກ່າວໄດ້ ອະນຸຍາດໃຫ້ມີການຍ້າຍທີ່ຕັ້ງທີ່ຢູ່ອາໄສໂດຍທົ່ວໄປ ຂອງຊຸມຊົນທີ່ອາໄສຢູ່ໃນພື້ນທີ່ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ ແລະ ດ້ອຍພັດທະນາ ເຊິ່ງລວມເຖິງພື້ນທີ່ທີ່ມີການເຮັດໄຮ່ແບບເລື່ອນລອຍ ແລະ ເຂດບ້ານນ້ອຍທີ່ຕັ້ງຢູ່ກະແຈກກະຈາຍ.¹⁶ ກົດໝາຍສະບັບດັ່ງກ່າວໄດ້ໃຫ້ສິດອຳນາດແກ່ລັດຖະບານໃນການຍົກຍ້າຍຊຸມຊົນເຮັດໃຫ້ການຍ້າຍທີ່ຢູ່ອາໄສບໍ່ຈຳກັດພຽງແຕ່ສຳລັບໂຄງການພັດທະນາ ແຕ່ຍັງຕອບສະໜອງຕໍ່ແຜນການຕ່າງໆຂອງລັດຖະບານ. ພາຍໃຕ້ກົດໝາຍສະບັບນີ້, ການຊົດເຊີຍສຳລັບການຍ້າຍທີ່ຢູ່ອາໄສແມ່ນສະເພາະແຕ່ຜູ້ທີ່ມີສິດຊົມໃຊ້ທີ່ດິນຕາມປະເພນີ ແລະ ທາງການເທົ່ານັ້ນ, ສ່ວນຜູ້ທີ່ບໍ່ມີເອກະສານໃບຕາດິນຢ່າງເປັນທາງການແມ່ນບໍ່ສາມາດຮຽກຮ້ອງຄ່າຊົດເຊີຍ. ສຳລັບການຍ້າຍພູມລຳເນົາແມ່ນນຳໃຊ້ລະບົບສຽງສ່ວນໃຫຍ່ໃນຊຸມຊົນທີ່ໄດ້ຮັບຜົນກະທົບເພື່ອຍ້າຍອອກໄປຍັງພື້ນທີ່ໃໝ່ທີ່ຈັດສັນໂດຍໂຄງການພັດທະນາ.¹⁷

ແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດສັງຄົມແຫ່ງຊາດ ຄັ້ງທີ 8 (8th NESDP) (2016-2020) ແນໃສ່ເປົ້າໝາຍວຽກງານຕ່າງໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການພັດທະນາ. ກ່ຽວກັບວຽກງານຊົນເຜົ່າ ແຜນດັ່ງກ່າວໄດ້ສົ່ງເສີມໃຫ້ມີ (1) ການປັບປຸງພື້ນຖານໂຄງລ່າງໃນພື້ນທີ່ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ, ໂດຍສະເພາະພື້ນທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງຊົນເຜົ່າ; (2) ນະໂຍບາຍສະຫວັດດີການສັງຄົມ ແລະ ການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບຄວາມຕ້ອງການ ແລະ ຄວາມສາມາດສະເພາະຂອງປະຊາຊົນຊົນເຜົ່າ; ແລະ (3) ການສົ່ງເສີມຄຸນຄ່າທາງມໍລະດົກ ແລະ ວັດທະນະທຳທີ່ຫຼາກຫຼາຍຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ເພື່ອເສີມຂະຫຍາຍຄວາມສະເໝີພາບ ແລະ ຄວາມສາມັກຄີລະຫວ່າງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ.¹⁸ ໜຶ່ງໃນຍຸດທະສາດທີ່ສຳຄັນໃນແຜນການເພື່ອສົ່ງເສີມມໍລະດົກທາງວັດທະນະທຳ ແມ່ນການຈັດບຸນປະເພນີຂອງແຕ່ລະຊົນເຜົ່າ ແລະ ການສົ່ງເສີມການທ່ອງທ່ຽວທາງວັດທະນະທຳ.¹⁹ ກ່ຽວກັບຍຸດທະສາດດັ່ງກ່າວບໍ່ພົບຫຼັ້ກຖານຈະແຈ້ງວ່າລັດຖະບານໄດ້ມີການປຶກສາຫາລືຮ່ວມກັບຊົນເຜົ່າ. ຄຽງຄູ່ກັບການສົ່ງເສີມວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າ, ແຜນດັ່ງກ່າວຍັງໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການສົ່ງເສີມຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບຄຸນຄ່າທາງວັດທະນະທຳຂອງຊາດໃຫ້ແກ່ຊົນເຜົ່າ ເພື່ອພັດທະນາແບບແຜນການດຳລົງຊີວິດໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບວັດທະນະທຳທີ່ກ້າວໜ້າ.²⁰

ນອກຈາກໂຄງສ້າງທາງນິຕິກຳແຫ່ງຊາດ,​ ລັດຖະບານຍັງໄດ້ມີການໃຫ້ສັດຕະຍະບັນໃນລະດັບສາກົນເພື່ອປົກປ້ອງສິດຂອງປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າ ເຊັ່ນ:

• ອະນຸສັນຍາສາກົນວ່າດ້ວຍສິດທິພື້ນຖານທາງການເມືອງ ແລະ ພົນລະເຮືອນ;
• ອະນຸສັນຍາວ່າດ້ວຍສິດຂອງຜູ້ພິການ;
• ອະນຸສັນຍາວ່າດ້ວຍສິດທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ສັງຄົມ; ແລະ
• ອະນຸສັນຍາສາກົນວ່າດ້ວຍການລຶບລ້າງການຈຳແນກເຊື້ອຊາດໃນທຸກຮູບແບບ.

ກ່ຽວກັບສິດທິຂອງຊົນເຜົ່າ, ລັດຖະບານໄດ້ໃຫ້ສັດຕະຍະບັນໃນຖະແຫຼງການຂອງສະຫະປະຊາຊາດວ່າດ້ວຍສິດທິຂອງຊົນເຜົ່າ.²¹

ອົງການຈັດຕັ້ງຂອງລັດຖະບານ ແລະ ອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມປະກອບມີຫຼາຍໜ່ວຍງານທີ່ຮັບຜິດຊອບກ່ຽວກັບວຽກງານຊົນເຜົ່າ. ຄະນະກຳມະການຊົນເຜົ່າພາຍໃຕ້ສະພາແຫ່ງຊາດມີໜ້າທີ່ຮ່າງ ແລະ ປະເມີນກົດໝາຍກ່ຽວກັບຊົນເຜົ່າ. ສະຖາບັນຄົ້ນຄວ້າວັດທະນະທຳ ພາຍໃຕ້ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວມີໜ້າທີ່ດຳເນີນການຄົ້ນຄວ້າກ່ຽວກັບຊົນເຜົ່າ.²² ກົມຊົນເຜົ່າຂອງສູນກາງແນວລາວສ້າງຊາດ ເປັນໜ່ວຍງານຕົ້ນຕໍຊຶ່ງຮັບຜິດຊອບກ່ຽວກັບວຽກງານຊົນເຜົ່າ. ກົມດັ່ງກ່າວມີໜ້າທີ່ຄືລະດົມຂົນຂວາຍ, ປົກປ້ອງ ແລະ ສົ່ງເສີມຜົນປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ແລະ ນຳສະເໜີຂໍ້ຮຽກຮ້ອງ, ບັນຫາ ແລະ ເຈດຈຳນົງຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າຕໍ່ການນຳພັກລັດ.²³

ຍ້ອນວ່າປະເທດລາວເປັນປະເທດທີ່ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານຊົນເຜົ່າ, ອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມ ແລະ ຂະແໜງການລັດຖະບານຈຶ່ງມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບກ່ຽວກັບວຽກງານຂອງທຸກໆຊົນເຜົ່າໂດຍລວມ, ເຊິ່ງບໍ່ສະເພາະເຈາະຈົງສຳລັບຊົນເຜົ່າທີ່ມີຈຳນວນພົນໜ້ອຍ. ເອກະສານຂອງລັດຖະບານມີຈຳນວນໜ້ອຍທີ່ກ່າວເຖິງຊົນເຜົ່າໂດຍສະເພາະ ເຊິ່ງອາດຕ້ອງການການເອົາໃຈໃສ່ທີ່ສະເພາະເຈາະຈົງ. ດ້ວຍເຫດນີ້ ເຖິງວ່າລັດຖະບານຈະມີເຈດຈຳນົງຮັບໃຊ້ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ຊົນເຜົ່າທີ່ມີຄວາມຕ້ອງການພິເສດອາດຖືກປ່ອຍປະລະເລີຍ.

ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊົນເຜົ່າໃນລາວ

ຊົນເຜົ່າທີ່ບໍ່ແມ່ນຊົນເຜົ່າກຸ່ມໃຫຍ່ ໂດຍທົ່ວໄປມັກອາໄສຢູ່ໃນພື້ນທີ່ຊົນນະບົດ ແລະ ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ. ຊາວພູດອຍເຫຼົ່ານີ້ໄດ້ສືບຕໍ່ທຳການຜະລິດກະສິກຳ ໂດຍນຳໃຊ້ວິທີການເຮັດໄຮ່ແບບເລື່ອນລອຍຕາມທີ່ເຄີຍປະຕິບັດມາ. ຖ້າມີການຄຸ້ມຄອງທີ່ເໝາະສົມ, ວິທີການຜະລິດດັ່ງກ່າວ ກໍ່ອາດເປັນການສົ່ງເສີມການນຳໃຊ້ພື້ນທີ່ປ່າໄມ້ແບບຍືນຍົງ. ຕົວຢ່າງ, ການເຮັດໄຮ່ແບບໝູນວຽນ ພາຍໃຕ້ລະບົບການຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານທີ່ເໝາະສົມ ໂດຍບໍ່ມີການບຸກລຸກພື້ນທີ່ປ່າໄມ້ ເປັນລະບົບການຜະລິດທີ່ຍືນຍົງຕໍ່ສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະທັງປາສະຈາກການປ່ອຍທາດຄາບອນ. ລັດຖະບານລາວມີນະໂຍບາຍກ່ຽວກັບທີ່ດິນໃນການຫຼຸດຜ່ອນການເຮັດໄຮ່ແບບເລື່ອນລອຍ, ເຊິ່ງເປັນປັດໃຈຂອງການທຳລາຍປ່າໄມ້ ແລະ ຄວາມທຸກຍາກ.²⁴ ການປຶກສາຫາລືກ່ຽວກັບທັດສະນະ ແລະ ນະໂຍບາຍຂອງລັດຖະບານຕໍ່ກັບການເຮັດໄຮ່ແບບເລື່ອນລອຍຍັງຄົງມີຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ເຊິ່ງຍັງຄົງເປັນປະເດັນທີ່ຖົກຖຽງພາຍໃນປະເທດ.^{25 26}

ນອກເໜືອຈາກປະເດັນການເຮັດໄຮ່ແບບເລື່ອນລອຍ, ລັດຖະບານ ແລະ ອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນໄດ້ມີນະໂຍບາຍລຶບລ້າງການປູກຝິ່ນ, ເຊິ່ງເຄີຍປະຕິບັດຢ່າງແຜ່ຫຼາຍໃນເຂດຊຸມຊົນພູດອຍ (ຊົນເຜົ່າ). ຍຸດທະສາດດັ່ງກ່າວລວມມີການຍ້າຍທີ່ຕັ້ງບ້ານໃນເຂດພູດອຍມາສູ່ທົ່ງພຽງ ແລະ ສົ່ງເສີມການປູກພືດເພື່ອສ້າງລາຍໄດ້ທົດແທນການປູກຝິ່ນ. ຍຸດທະສາດດັ່ງກ່າວບໍ່ປະສົບຜົນສຳເລັດເທົ່າທີ່ຄວນ ເນື່ອງຈາກຫຼາຍຄອບຄົວທີ່ເຄີຍປູກຝິ່ນ ບໍ່ສາມາດສ້າງພື້ນຖານຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ໝັ້ນຄົງ ແລະ ຍັງຄົງຜະເຊີນກັບຄວາມທຸກຍາກ.²⁷

ເນື່ອງຈາກວ່າ ທີ່ດິນເຊິ່ງເປັນທີ່ຢູ່ອາໄສ ຫຼື ດຳລົງຊີວິດຂອງຊົນເຜົ່າສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນພື້ນທີ່ຊົນນະບົດ ແລະ ຫ່າງໄກ, ເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຂາດການເຂົ້າເຖິງການບໍລິການຂັ້ນພື້ນຖານ ເຊັ່ນ ການສຶກສາ ແລະ ສຸຂະພາບ. ໃນພື້ນທີ່ທີ່ມີໂຮງຮຽງ ຫຼື ສຸກສາລາ, ພັດຍັງຂາດຄູສອນ, ພະນັກງາານ ແລະ ອຸປະກອນທີ່ພຽງພໍ. ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ເປັນປັດໃຈໃຫ້ເຂົາເຈົາມີອັດຕາການເຂົ້າໂຮງຮຽນທີ່ຕ່ຳ ແລະ ມີອັດຕາການກືກໜັງສືທີ່ສູງ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນກຸ່ມແມ່ຍິງຊົນເຜົ່າ. ນອກນີ້ຍັງສົ່ງຜົນໃຫ້ມີອັດຕາການຕາຍຂອງແມ່ ແລະ ເດັກທີ່ສູງ ໂດຍສະເພາະໃນເຂດພູດອຍທາງພາກເໜືອທີ່ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ ເຊິ່ງມີຖະໜົນ ແລະ ໄຟຟ້າເຂົ້າເຖິງໃນອັດຕາຈຳກັດ. ນອກຈາກນັ້ນ ການສຶກສາສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນເປັນພາສາລາວ ແທນທີ່ຈະເປັນພາສາເວົ້າຂອງຊົນເຜົ່າ ເຊິ່ງອາດເຮັດໃຫ້ນັກຮຽນຊົນເຜົ່າປະສົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ. ໃນຂະນະທີ່ລັດຖະບານເຫັນວ່າການສົ່ງເສີມການຮຽນພາສາລາວເປັນຊ່ອງທາງເພື່ອຫຼຸດຜ່ອນຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບ, ອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມສົງເຄາະຈຳນວນໜຶ່ງພັດເຫັນວ່າເປັນສິ່ງກີດກັ້ນຕໍ່ການສຶກສາຂອງຊົນເຜົ່າ.^{28 29}

ຊົນເຜົ່າສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນນຳໃຊ້ກົດຮີດຄອງປະເພນີ, ແຕ່ວ່າຂໍ້ມູນຂ່າວສານທາງກົດໝາຍທາງການທີ່ເປັນພາສາຊົນເຜົ່າແມ່ນມີໜ້ອຍ (ຍ້ອນຫຼາຍຊົນເຜົ່າບໍ່ມີພາສາຂຽນ). ດ້ວຍເຫດນີ້ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີຄວາມເຂົ້າໃຈທີ່ຈຳກັດຕໍ່ກັບສິດທິດ້ານທີ່ດິນພາຍໃຕ້ລະບຽບກົດໝາຍຂອງລັດຖະບານ ເຖິງແມ່ນວ່າເຂົາເຈົ້າຈະເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບກົດການນຳໃຊ້ທີ່ດິນຕາມປະເພນີ. ດັ່ງນັ້ນ ຊົນເຜົ່າຈຶ່ງຂາດເຄື່ອງມືໃນການຕໍ່ຕ້ານການບຽດຍຶດທີ່ດິນ ເຊິ່ງມີລັກສະນະເພີ່ມຂຶ້ນຕາມເພີ່ມຂຶ້ນຂອງການລົງທຶນໃນລາວ. ສິ່ງນີ້ໄດ້ປະກອບສ່ວນຕໍ່ຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບລະຫວ່າງຊົນເຜົ່າລາວເຊິ່ງເປັນກຸ່ມໃຫຍ່ ແລະ ຊົນເຜົ່ານ້ອຍຕ່າງໆ.³⁰

ຄວາມຂັດແຍ່ງລະຫວ່າງລັດຖະບານ ແລະ ກຸ່ມຄົນຊົນເຜົ່າຍັງຄົງເກີດຂຶ້ນ. ຕົວຢ່າງ ເຜົ່າມົ້ງເຄີຍມີປະຫວັດການຕໍ່ສູ້ກັບລັດຖະບານລາວ. ຊາວມົ້ງເຄີຍສະໜັບສະໜູນອາເມລິກາ ໃນການຕໍ່ຕ້ານຝ່າຍປະຕິວັດ ໃນຊຸມປີ 1960 ແລະ 1970 ໃນສົງຄາມລັບຂອງອາເມລິກາໃນອິນດູຈີນ. ເມື່ອຝ່າຍປະຕິວັດຊະນະການຕໍ່ສູ້, ຊາວມົ້ງກໍຄືຊົນເຜົ່າອື່ນໆທີ່ສະໜັບສະໜູນອາເມລິກາໄດ້ຖືກປາບປາມ. ບາງຈຳນວນກໍຫຼົບໜີໄປຕັ້ງກຸ່ມມົ້ງອົບພະຍົບໃນທົ່ວໂລກ. ໃນປະຈຸບັນ ຄວາມຂັດແຍ່ງລະຫວ່າງລັດຖະບານ ແລະ ກຸ່ມຄົນເຜົ່າມົ້ງກໍຍັງຄົງມີຢູ່, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຢູ່ໃນປ່າແຂວງໄຊສົມບູນ, ເຊິ່ງເປັນບ່ອນລີ້ຊ່ອນຂອງກຸ່ມທະຫານ ແລະ ກຸ່ມຊາວມົ້ງຈຳນວນໜຶ່ງ. ອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນເພື່ອສິດທິມະນຸດຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າ ຄວາມຂັດແຍ່ງດັ່ງກ່າວແມ່ນເປັນເຄື່ອງໝາຍຊີ້ບອກວ່າ ປະຈຸບັນລັດຖະບານຍັງຄົງຈັບຕາກຸ່ມຊາວມົ້ງ.^{31 32}

ເອື້ອຍນ້ອງຍິງເຜົ່າມົ້ງ. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: https://www.golaos.tours/ethnic-groups-laos/

ການລິເລີ່ມກ່ຽວກັບການຊ່ວຍເຫຼືອຊົນເຜົ່າ

ລັດຖະບານໄດ້ເຮັດວຽກຮ່ວມກັບຜູ້ໃຫ້ທຶນສາກົນໃນການຊ່ວຍເຫຼືອໂຄງການພັດທະນາຕ່າງໆທີ່ມີຜົນກະທົບຕໍ່ຊົນເຜົ່າ. ໂຄງການຊ່ວຍເຫຼືອສາກົນ ເຊັ່ນ ທະນາຄານໂລກ ແລະ ທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ, ໄດ້ລວມເອົາການວິເຄາະກ່ຽວກັບຜົນດີ ແລະ ຜົນເສຍໃນການດຳເນີນກິດຈະກຳຂອງໂຄງການຕໍ່ກັບຊົນເຜົ່າ ເຖິງວ່າຊົນເຜົ່າບໍ່ແມ່ນກຸ່ມສະເພາະເຈາະຈົງທີ່ໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດຈາກໂຄງການ.

ຕົວຢ່າງ ໂຄງການຄວາມໝັ້ນຄົງທາງດ້ານສຸຂະພາບໃນພາກພື້ນແມ່ນ້ຳຂອງ, ພາຍໃຕ້ທຶນຊ່ວຍເຫຼືອຈາກທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ. ໂຄງການດັ່ງກ່າວໄດ້ໃຫ້ທຶນ US$12.6 ໂດລາໃນການສົ່ງເສີມຄວາມສາມາດກ່ຽວກັບການບໍລິການດ້ານສາທາລະນະສຸກ. ໂຄງການນີ້ແມ່ນສຸມໃສ່ບັນຫາພື້ນຖານກ່ຽວກັບສຸຂະພາບຂອງຊົນເຜົ່າໃນຊົນນະບົດ, ເຊັ່ນ ການນຳໃຊ້ຢາຕ້ານເຊື້ອ, ແລະ ສຸມໃສ່ແຂວງທີ່ມີຊົນເຜົ່າອາໄສຢູ່ຫຼາຍ.³³

ໂຄງການຂະແໜງການຂົວທາງ 2 ຂອງທະນາຄານໂລກ ໃຫ້ທຶນ US$47.40 ລ້ານໂດລາສຳລັບການກໍ່ສ້າງພື້ນຖານໂຄງລ່າງໃນລາວ, ເປີດໂອກາດໃຫ້ຊົນເຜົ່າມີສ່ວນຮ່ວມໃນການປຶກສາຫາລືກ່ຽວກັບໂຄງການ. ໂຄງການໄດ້ສະໜອງການຊົດເຊີຍ ແລະ ການຍ້າຍທີ່ຕັ້ງພູມລຳເນົາສຳລັບທີ່ດິນທີ່ໄດ້ຮັບຜົນກະທົບຈາກໂຄງການ. ແຂວງເປົ້າໝາຍຂອງໂຄງການແມ່ນຄັດເລືອກຈາກແຂວວງທີ່ຢູ່ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ ທີ່ມີຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າອາໄສຢູ່ຫຼາຍ.³⁴

ລາວຍັງໄດ້ຮັບທຶນຊ່ວຍເຫຼືອຈາກທະນາຄານໂລກສຳລັບໂຄງການພັດທະນາລະດັບຊຸມຊົນ. ໂຄງການສົ່ງເສີມຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າເພື່ອການປັບປຸງການດຳລົງຊີວິດ ແລະ ຄວາມຢູ່ດີກິນດີໄດ້ຮັບທຶນຊ່ວຍເຫຼືອ $2.86 ລ້ານໂດລາ. ໂຄງການດັ່ງກ່າວແມ່ນຈັດຕັ້ງໂດຍລັດຖະບານລາວ ແລະ ມີການເຂົ້າເຖິງ 85 ບ້ານ ແລະ ທຸກໆຊົນເຜົ່ານ້ອຍ, ເຊິ່ງຊຸມຊົນເປົ້າໝາຍເຈັດສິບເປີເຊັນມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ດີຂຶ້ນ.³⁵

ນອກນີ້ ຍັງມີການດຳເນີນຫຼາຍວຽກງານເພື່ອສົ່ງເສີມຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າໃນລາວ. ຕົວຢ່າງ ການລິເລີ່ມຂອງແມ່ຍິງລາວໄດ້ມີການສ້າງສາລະຄະດີກ່ຽວກັບຊີວິດຂອງແມ່ຍິງເຜົ່າມົ້ງ 9 ຄົນ ໃນແຂວງຊຽງຂວາງ ໃນປີ 2017 ແລະ 2816 ໃນຮູບຂອງຊຸດລະຄອນວິດີໂອ ກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດຂອງເອື້ອຍນ້ອງແມ່ຍິງມົ້ງ.³⁶ ຮ້ານຂາຍເຄື່ອງເຮີເວີກສ໌ (Her Works) ທີ່ວຽງຈັນ ມີຈຸດປະສົງສົ່ງເສີມ ແລະ ອະນຸລັກງານສິລະປະຫັດຖະກຳທີ່ເປັນເອກະລັກຂອງຊົນເຜົ່າໃນລາວ. ມີເວັບໄຊ ແລະ ໜ້າເຟັສ໌ບຸກ ທີ່ເວົ້າເຖິງວັດທະນະທຳ ແລະ ປະເພນີດ້ານຫັດຖະກຳຂອງຊົນເຜົ່າຕ່າງໆ ທີ່ມີສ່ວນພົວພັນໃນທຸລະກິດ.³⁷ ສູນສິລະປະ ແລະ ຊົນເຜົ່າວິທະຍາ (TAEC) ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ແຂວງຫຼວງພະບາງ ແມ່ນທຸລະກິດເພື່ອສັງຄົມ ເຊິ່ງລວມມີພິພິດຕະພັນ ແລະ ສູນວາງສະແດງສິນຄ້າຫັດຖະກຳການຄ້າທີ່ເປັນທຳ ເພື່ອສົ່ງເສີມຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງມໍລະດົກທາງວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງລາວ. ສູນວາງສະແດງໄດ້ມີການຮວບຮວມເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງ, ການແກະສະຫຼັກຂອງເຜົ່າກະຕູ, ແລະ ການສານກະຕ່າຂອງເຜົ່າກຶມມຸ.³⁸

ໂດຍລວມແລ້ວ ຍ້ອນວ່າລາວເນັ້ນໃສ່ການສ້າງສາປະເທດຊາດທີ່ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍຊົນເຜົ່າ (ເຊິ່ງໃນຊຸມຊົນໜຶ່ງອາດມີຫຼາຍຊົນເຜົ່າຢູ່ຮ່ວມກັນ), ການລິເລີ່ມເພື່ອຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການທີ່ສະເພາະເຈາະຈົງຂອງຊົນເຜົ່າຈຶ່ງມີຈຳກັດ. ອົງການຈັດຕັ້ງສັງຄົມສົງເຄາະເພື່ອຊົນເຜົ່າຈຶ່ງມີຈຳກັດ ແລະ ບໍ່ມີອົງການຈັດຕັ້ງໃດທີ່ເຮັດວຽກເພື່ອຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການຂອງຊົນເຜົ່າໃດໜຶ່ງໂດຍສະເພາະ.

ແກ້ໄຂຫຼ້າສຸດ: 22 ມີນາ 2019.